9- Bilge'nin Zehirlenmesi ve Ölümü
Bilge Kagan artık yalnızdı. 697 yılından beri devlet yönetiminde
ve savaş meydanlarında omuz omuza çarpıştığı Kül Tegin ve Tonyukuk artık yoktu.
Zaten Orta Asya'da ona karşı duracak herhangi bir güç de kalmamıştı.
Sadece 733 yılında Tatabı halkı, Kıtanlardan ayrılmıştı.
Herhalde başkaldıracaklardı.
Onların General Ku kumandasındaki kırk bin kişilik ordularını
Töngker Dağında mağlup eden Bilge Kagan, otuz bin askerlerini öldürdü.
Bu arada büyük oğlu hastalanıp ölünce General Ku'yu balbal olarak dikti [220].
II. Gök-Türk Devleti uzun süreden beri Çin'le karşı barış içinde yaşıyordu.
Bilge, yeniden bir Çin prensesiyle evlenmek istediğini yineledi.
İmparator Hsüan Tsung,
kabul edebileceğini bildirince Ko-chie-li-pi'yi gönderip teşekkür etti
ve evlilik işini sürecinin başlanmasını teklif etti [221].
Bundan sonra beklemedik bir şekilde Bilge, Buyruk Çor tarafından zehirlendi [222].
Onun Bilge'yi zehirleyiş sebebi hakkında kaynaklarda hiçbir bilgi bulunmamaktadır.
Ancak, Buyruk Çor birkaç defa Çin'e elçi olarak gitmişti.
Orada Çinlilerden etkilenmiş olabilirdi.
Diğer taraftan Bilge yukarıda da söylediğimiz gibi Tonyukuk ve Kül Tegin
devlet idaresinde ve hayatta olmadığı için artık yalnızdı.
Fakat kesinlikle herhangi bir kesin sebep gösteremiyoruz.
Bilge zehirlendikten sonra hemen ölmedi ve Buyruk Çor tarafından zehirlendiğini anladı.
Bunun üzerine onu ve bütün ailesi ile işbirlikçilerini öldürdü.
Kendisi de 25 Kasım 734 tarihinde vefat etti [223].
Cenaze töreni ise 735 yılının 22 Hazıranında yapıldı [224].
Oğlu (İ-jan Kagan) onun için büyük bir cenaze töreni düzenlemişti.
Çin'den Lisün Tay Sengün kumandasında beş yüz kişi gelmişti.
Altın ve gümüşten bol miktarda getirmişti.
Sandal ağacı da getirmişlerdi. Bütün millet cenaze töreninde saçlarını,
kulaklarını kestiği gibi en iyi cins atlarını, kara samurlarını,
gök sincaplarını (kürklerini) hediye olarak sunmuşlardı [225].
Bu kitabe de Yollug Tegin tarafından bir ay dört günde yazılmıştır [226].
Süsleme işlemleri de onun tarafından meydana getirildi.
Çin imparatoru, Bilge'nin cenaze törenine katılmak üzere ferman ile
Li Ch'üan'i göndermişti. Yine onun da türbesi inşa edildi.
Li Jung ise Bilge'nin yazıtına Çince metni yazmak için görevlendirildi [227].
Bilge'nin ölümü üzerine devlet adamları toplandılar
ve onun oğlunu Kagan olarak II. Gök-Türk Devleti tahtına oturttular.
Yeni Kagan'ın unvanı İ-jan idi.
Kaynakça
Gök-Türkler I-II-III, 3 cilt bir arada 2. Baskı, sf: 376-377, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2014,
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl