4. Çinlilerin Gök-Türk Ülkesindeki Hakimiyetlerinin Orhun Abidelerine Aksetmesi
Araştırmamızda ele almaya çalıştığımız devre
yani 630-681 arasında Gök-Türklerin bağımsızlıklarını kaybedişleri
Gök-Türkçe yazılı kitabelerin en ünlüleri Tonyukuk,
Kül Tegin ve Bilge Kagan abidelerinde
acı bir şekilde anlatılarak milletin ders alması için dile getirilmiştir.
Dile getirilirken kullanılan cümlelerde
Gök-Türk devletlerinin yıkılış sebepleri üç önemli noktada toplanmaktadır [12].
Devletin yıkılmasında birinci derecede sorumlu olarak
başarılı kaganlardan sonra tahta geçen diğer kaganlar tutuluyordu,
ikinci derecede sorumlu millet idi.
Millet devletine karşı vazifelerini yerine getirmemişti.
Üçüncü derecede tesir eden sebep
Çinlilerin sürekli çevirdiği entrika ve uyguladıkları kurnaz siyaset idi.
Kaganlarının başarısız idarelerine işaret edilirken
I. Gök-Türk Devleti'nin muhteşem döneminden bahsedildikten sonra
tahta geçen erkek kardeşlerin ağabeyleri gibi akıllı olmadıkları,
oğullarının babaları gibi akıllı olmadıkları için
kötü kaganların tahta oturduğu vurgulanmıştır.
Üstelik bu sırada kumandanlarının da akılsız kimseler olduğu bildirilmiştir [13].
Milletin devletine karşı vazifelerini yerine getirmediği anlatılırken,
beyleri ve milletin itaatkar değil asi olduğu için
devletin zaafa uğradığı açıklanmıştır [14].
Çin entrikaları ve uyguladıkları kurnaz siyasetine gelince
onların etkili sözlerle ve ipekli kumaşlarla
yabancı kavimleri kendilerine yakınlaştırdığı,
daha sonra bunları aldatarak,
fesat tohumları saçtığı, küçük kardeşle büyük kardeşi,
milletle kaganı birbirine düşürdüğü neticede
devletin yıkılışa gittiği vurgulanmıştı [15].
Ayrıca, Türk milletinin kendi kaganını bıraktığı
ve Çin'e bağlandığı için Tanrı'nın ona ölüm verdiği belirtilmiştir [16].
Gök-Türk kitabeleri yukarıda bahsettiğimiz bu üç ana sebebi açıklarken
aslında Türk milletine Gök-Türk tarihinin bu devresini anlatmak suretiyle
nasihat etmekte ve gelecekte aynı hataların tekrar edilmemesini istemektedirler.
Bu devrede Türk beylerinin Türk adını bırakıp,
Çin ad ve unvanlarını alarak onlara boyun eğdiklerini,
neticede elli yıl T'ang İmparatorluğu'na hizmet ettikleri anlatılmıştır [17].
Türk milletinin aç iken tokluğu,
tok iken açlığı düşünmediği dolayısıyla
kaganının sözlerini dinlemediği yurdundan ayrılıp,
harap ve bitkin düştüğü,
kutlu yurt Ötüken'i terk edip su gibi kanını akıttığını,
kemiklerinin dağlar gibi yığıldığını devletine karşı hata yaptığı açıklandı [18].
Çin milletinin iyi bilge kişiyi yürütmediği,
onun tatlı sözüne kapılan çok sayıda Türk insanının öldüğü,
hilekar ve kurnaz olduğu için küçük kardeşle büyük kardeşi birbirine düşürüp
beylerle millet arasına nifak sokup
Türk Devleti'nin yıkılmasına sebep olduğu,
üstelik Türk milleti ona bu kadar çok hizmet ettiği halde
her zaman onu öldürüp yok etmek maksadını taşıdığı anlatılmıştır [19].
Kaynakça
Gök-Türkler I-II-III, 2 cilt bir arada 2. Baskı, sf: 229-230, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2014,
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl