4- Oğuzlarla Mücadele ve Devlete Bağlanmaları
Gök-Türk liderleri devletin içinde birliği sağlamaya çalıştıkları sırada
Oğuzların bulunduğu yerden bir ''kaçak'' gelmiş [43]
ve Tonyukuk'a şöyle bildi vermişti:
Dokuz Oğuzlar kendilerine yeni kagan seçmişler
ve Çin'e general Ku'yu göndermişler,
Kıtanlara ise Tongra Eşim isimli bir şahsı ulaştırmışlardı.
Dokuz Oğuz kaganı sayıları az olan Gök-Türklerin günden güne geliştiğini,
kuvvetlendiğini, kaganları Kutlug'un çok cesur olduğunu,
sözcüleri Tonyukuk'un akıllı olduğunu,
bu iki kişinin var oldukça hem Çinlileri ve Kıtanları öldüreceğini,
şüphesiz Oğuzları da öldüreceğini ileri sürmüştü [44].
Sonra şöyle bir teklifte bulundu:
Kıtanlar doğudan, Çinliler güneyden kendilerinin de kuzeyden saldırarak
büyümekte olan Gök-Türklerin onlara bağlı diğer boyların (Türk Sir halkı)
mağlup edilip bir daha asla kuvvetlenmemelerini sağlayabilirlerdi [45].
Bu haberi duyan Tonyukuk endişeye kapılmış idi.
Kagana Çinlilerin, Kıtanların ve Oğuzların birleştikleri takdirde
kendilerinin çaresiz kalacaklarını bildirdi [46].
Durumu hemen kontrol altına almaları gerektiğini,
bir şeyin zayıf iken onu yenmenin kolay olduğunu,
kuvvetlendiğinde ise onunla mücadele etmenin zorlaşacağını ilave etti [47].
Kutlug Kagan, Tonyukuk'un tavsiyelerine uyarak,
ona ''orduyu gönlünce idare et'' dedi.
Tonyukuk, Kök Öng (Ongin) Irmağını geçerek
Ötüken Dağlarına doğru ordusunu sevk etmişti.
İnekler Gölü ile Tola Irmağı tarafından Oğuzlar,
Gök-Türk ordusu üzerine saldırdılar [48].
Oğuzların kuvveti altı bin kişi iken, Tonyukuk'un birliği iki bin kişi idi.
Oğuzlar, ağır bir bozguna uğradıkları gibi,
geri çekilenleri de ırmağa düşmüşler, bir kısmı savaş meydanında ölmüştü.
Bundan sonra diğer Oğuz kütleleri gelip Kutlug Kagan'a itaatlerini bildirdiler [49].
Yeni kurulan II. Gök-Türk devleti,
Tonyukuk'un yerinde hareketi sonucu büyük bir tehlikeden kurtulmuştu.
Kaynakça
Gök-Türkler I-II-III, 3 cilt bir arada 2. Baskı, sf: 336, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2014,
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl