5- Tardu'nun Askeri Gücünün Bertaraf Edilmesi
600 yılının haziran ayında Tardu'nun yine Çin sınırlarına akın yaptığı görülmektedir.
Ling-wu ve Ma-i garnizonlarına Çinliler yeni yığınaklar yaptı.
Ling-wu'da Chin bölgesi prensi Kuang ve Yang Su,
Ma-i'de ise Han prensi Liang ile Shih Wan-sui kumandan olarak vazife almışlardı.
Bu arada Ch'ang Sun-sheng, Çin'e teslim olmuş,
yabancıların kumandanı sıfatıyla Ch'in eyaleti ordusu başkumandanı oldu [323].
Ch'ang Sun-sheng'ın bu ordulara katılmasıyla durum birden değişti.
Çünkü Gök-Türk ordusunu çok iyi tanıyan bu casus-elçi yeni bir hile düşündü.
Gök-Türk ordusuyla savaşmak yerine onların su kaynaklarına kolayca zehir akıtılırsa,
orduları zehirlenerek zayıflatabilirdi.
Yine onun düşündüğü gibi yapıldı.
Gök-Türklerin askerlerinin hayvanlarının su içtiği kaynaklara gizlice zehir akıtıldı.
Bu sulardan içen Gök-Türk askerlerinin büyük bir kısmı öldüğü gibi,
hayvanlarının da çoğu telef oldu.
Perişan olan Gök-Türk halkı zehir aktıtma olayından habersiz olduğu için bunu
''göğün suyu bulandırdığı (zehirlediği)'' şeklinde yorumlayarak,
gece yola çıkıp oradan uzaklaştılar.
Bu arada Ch'ang Sun-sheng onları takip etmiş ve binden fazlasını öldürmüştü [324].
Ağır mağlubiyete uğramış olan Gök-Türk ordusu geri çekiliyorken,
Çinli kumandanlar takibe çıktı. Yüz li'den fazla süren bu takip
sonunda Gök-Türklerden birkaç bin kişi daha öldürülmüştü.
Askeri gücü iyice zayıflayan Tardu, gerilere çekilmişti.
Gobi Çülünün içine giren Çin ordusu da geri döndü [325].
Çin ordusu geri döndükten sonra Shih Wan-sui'in kazandığı başarılar,
diğer Çinli devlet adamları tarafından kıskanılmış ve
''zaten Gök-Türklerin kendiliklerinden teslim olacakları,
Çin sınırlarının kuzeyinde hayvanlarını otlatacakları'' iddiasıyla küçümsenmiştir [326].
Yukarıda bahsettiğimiz başarısızlıklara rağmen
Tardu ülkesinde tek hakim olmaya devam ediyordu.
601 yılının Çin sınırlarına tekrar hücum etti.
Heng-an mevkisinde Çinli kumandan Han Hung'u bozguna uğrattı [327].
Bozguna uğrayan Çin ordusunun kemiklerinin yığıldığı yere
daha sonra Budist tapınağı yapılacaktır [328].
Kaynakça
Gök-Türkler I-II-III, 1 cilt bir arada 2. Baskı, sf: 70-71, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2014,
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl