a- Tardu'nun Ch'i-min'i Ortadan Kaldırma Teşebbüsü
Yukarıda çok sayıda Gök-Türk boyunun gidip, Ch'i-min Kagan'a bağlandığını söylemiştik.
Onun bulunduğu Ta-li kalesinde nüfusun aniden artması üzerine
Ch'ang Sun-sheng buraya onları kontrol altına almak için gönderildi.
Bu esnada Gobi çölü'nün doğusundaki bölgeler Ch'i-min'in idaresi altında idi.
Ülkenin tek hakimi olan Tardu,
Ch'i-min varlığını kendi aleyhine tehlike kabul ediyordu.
Kardeşinin oğlu İlteber unvanlı şahsı çölün doğusuna saldırmak üzere gönderdi.
Ancak, tam bu sırada Çin ordusu harekete geçip,
İlteber'in geçeceği yolları kapadı.
Yanında az kuvvet olan İlteber geri döndü.
Neticede bu tehlikeden kurtulan Ch'i-min,
Sui imparatoruna teşekkür mektubu göndererek
''Büyük Sui'in bilge imparatorunun zavallı halkını beslediğini,
bunu yerin ve göğün bildiğini, bütün kabilelerin imparatora bağlı olduğunu;
diğer boylarında bağlanacağını, hepsinin Pai-tao'ya girip,
burada yaşayacaklarını at ve koyunların dağları, vadileri dolduracağını,
Ch'i-min'in kuru ağacın yeniden yeşermesi,
kuru kemiğin yeniden etlenmesi gibi çok fazla büyüyeceğini,
büyük Sui'in at ve koyun işleriyle iştigal edeceğini'' bildirdi [329].
Çin imparatoru onun bu mektubundan memnun olmuş ve Chao Chung-ch'ing'i
Ch'i-min için Ting-hsiang'da kale yapmak üzere vazifelendirmişti [330].
Kaynakça
Gök-Türkler I-II-III, 1 cilt bir arada 2. Baskı, sf: 71-72, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2014,
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl